Moje życie polegało na kompromisie i smutku, gdy tymczasem ekstaza nieuchronnie prowadziła do śmierci (Strach przed lataniem – Erica Jong)

Strach przed lataniem został wydany po raz pierwszy w 1973 roku w Stanach Zjednoczonych i wywołał wiele dyskusji na temat wolności kobiet i ich seksualności. Złożyło się to w czasie z orzeczeniem Sądu Najwyższego w sprawie decydowania o możliwości przerwania ciąży oraz wprowadzeniem tabletek antykoncepcyjnych, które nagle oderwały seks od nieuchronnego zajścia w ciążę. W 2024 Wydawnictwo Relacja postanowiło wydać w Polsce powieść ze wstępem córki autorki Molly Jong-Fast. I jest ona nadal po tylu latach tak mocno aktualna.

Fabuła

Isadora Wing to młoda kobieta, którą poznajemy w momencie dużego kryzysu małżeńskiego i egzystencjonalnego. Jej mąż psychoanalityk zabiera ją do Europy na konferencję psychiatryczną. Spotyka na niej nieokiełznanego, nieskrępowanego Adriana, który staje się katalizatorem wejścia przez bohaterkę na drogę samopoznania i spełnienia marzeń.

Kobieta

Seksualność kobiety bardzo długo była tematem tabu w Stanach Zjednoczonych. Dopiero ustawa o możliwości usuwania płodu, jako jednostki niezdolnej do samodzielnego funkcjonowania, ale również wprowadzenie tabletki antykoncepcyjnej uwolniły kobiety od zagrożenia ciążą przy każdorazowym stosunku płciowym. To otworzyło drogę do innego myślenia o realizacji fantazji seksualnych.  Ograniczeniami, które miały jednak nadal zostać to jedynie te w głowach kobiet oraz podejściu mężczyzn do ich seksualności i jej wyrażania.

Doskonale znamy taki sposób myślenia i podejścia do kobiet w Polsce. Mamy XXI wiek, a kobiety nadal traktowane są jako gorszy gatunek – co przejawia się na przykład nierównym wynagrodzeniem mężczyzn i kobiet na podobnych stanowiskach w pracy. 

W wielu domach nadal panuje patriarchalny układ, w którym kobieta nie może pracować i zajmuje się tylko domem. Nie ma własnych dochodów, często jest traktowana jako służąca, która nie ma nic do powiedzenia, ponieważ nie zarabia. Uzależniona w ten sposób, nie może zareagować ani odejść, jeśli w związku dochodzi do przemocy werbalnej, psychicznej lub fizycznej. Oczywiście nie dotyczy to każdego związku, a jednak w zaskakująco wielu taki układ nadal funkcjonuje w większym lub mniejszym stopniu.

Isadora Wing jest przykładem kobiety, która swoją seksualność od pierwszych młodzieńczych chwil poświęca mężczyznom. Fascynuje ją ona, odkrywa ją krok po kroku. Szybko wychodzi za mąż za mężczyznę, który traci zainteresowanie seksem, a finalnie traci też zmysły i trafia do zakładu psychiatrycznego. Bohaterka po rozwodzie dalej poszukuje, wyobraża sobie sceny seksu z napotkanymi nieznajomymi,.Marzy o "wyjebanym zamku", który staje się symbolem pełnego, namiętnego seksu z odpowiednim mężczyną, tym jedynym, najlepszym, a jednocześnie nieznanym.

Nie czytałam dotychczas powieści, która w tak otwarty sposób ukazywałaby rozterki kobiety, jej marzenia, rozczarowania i próby znalezienia spełnienia w miłości i sekście. Z Isadorą może utożsamiać się każda kobieta, nawet jeśli nie wszystkie przemyślenia, poglądy bohaterki będą jej odpowiadać. Niektóre jej wybory mogą szokować, a ona sama jest zagubiona i niezdecydowana, co może chwilami wzbudzać w czytelniku irytację.

Poszukiwanie szczęścia i najlepszego seksu doprowadzają bohaterkę do analizy siebie samej, swoich relacji z osobami, którą ją otaczają i wpływu, jaki na nią wywierają często wkładając w schematy, stereotypy i kulturalne ograniczenia postępowania, na które kobieta może sobie pozwolić, a jakie są dla niej niedopuszczalne. Tym samym czytelniczka zostaje również zmuszona do podobnej analizy i obiecuję Wam, że nawet obecnie niektóre nasze pragnienia mogą wzbudzić zgorszenie u innych. I nie chodzi tutaj tylko o seksualność, ale po prostu o kobietę w społeczeństwie.

Kolejność chronologiczna

Powieść jest swoistym ciągiem myśli Isadory Wing. Wprawdzie możemy wyznaczyć datę, w której zaczyna ona swoją opowieść i miejsce, w którym się znajduje, a także jej koniec, a jednak to zapis jej przemyśleń. Znajduje się tutaj wiele skoków w czasie. Bohaterka zabiera czytelnika do wydarzeń z preszłości, dzięki którym poznajemy jej historię i okoliczności, które sprawiły, że doszła do takiego momentu swojego życia. 

W ten sposób zapisana powieść podkreśla jeszcze bardziej chaos myśli Isadory, jej wątpliwości, miotanie się emocjonalne, depresyjne stany przemieszane z euforycznymi oraz walkę między rozsądkiem a pragnieniami swobody seksualnej. Taka forma może jednak utrudniać samo czytanie.

W skrócie

Strach przed lataniem Eriki Jong to powieść o kobietach, o ich marzeniach, seksualności, fantazjach, o drodze do poznania siebie, kobiecej strony i pozycji kobiety we współczesnym świecie. Gdzie ono jest? Kim jest kobieta? Co może robić,a czego nie powinna? Jakie marzenia może realizować, a jakie powinny zostać jedynie w głowie? Te pytania po lekturze mogą nadal pozostać bez odpowiedzi, pomimo że od pierwszego wydania książki minęło 50 lat. Ta książka nadal szokuje, nadal może wzbudzać kontrowersje i łamać tematy tabu, jakim jest między innymi postrzeganie kobiety przez mężczyzn i przez nie same we współczesnym świecie.